Inleiding 

De Vrije Hogeschool in Zeist heeft 50 jaar ervaring met studenten die moeilijk komen tot een studie- en beroepskeuze. De werkwijze die wij in die tijd hebben ontwikkeld valt het beste te omschrijven aan de hand van het beeld van de Japanse boogschutter. De boogschutter kijkt niet naar het doel maar richt zich op de manier waarop hij staat; op zijn houding. Het raken van het doel is een bijkomstig effect van het staan in de juiste houding. De toekomst is een bijwerking van het nu. Wat wij doen met studie- en beroepskeuze is werken aan de houding, met het realiseren van het doel, een juiste studiekeuze, als verassend bijproduct. De studiekeuze als proces van zelfkennis dus.

De studiekeuze 

Op de Vrije Hogeschool zien we al jaren studenten binnenkomen met vragen over hun studiekeuze. Wat ons daarbij opvalt is de enorme conditionering. Studentenmoeten van de samenleving, moeten van de politiek, moeten van hun ouders en moeten uiteindelijk ook van een stemmetje in zichzelf. Ze moeten komen tot een doel in de vorm van studie en beroepskeuze. Dit doel is het eindpunt. Alles is daaraan ondergeschikt. Zonder dit doel te weten faal je, zit je op feestjes met de mond vol tanden, moet je naar een adviseur. 

Deze obsessieve, en in menselijke zin beperkte, doeloriëntatie leidt tot neurotisch gedrag. Studenten raken in een kramp, worden neerslachtig en onbereikbaar. Het doel, de maatschappelijke rol, werkt als een dwang waar je aan moet voldoen. Kip en ei worden daarbij vaak verwisseld. De uitgebluste leerling krijgt na de zoveelste test het verwijt dat hij geen doel nastreeft terwijl juist de obsessieve doeloriëntatie een gezonde ambitie belemmert. 

De studiekeuze als proces van zelfkennis 

Wij proberen systematisch te werken vanuit een ander paradigma dat niet begint bij een beperkt doeloriëntatie, de studie of beroepskeuze, maar bij een proces van zelfontwikkeling, als zin van het leven. Zelfontwikkeling is de maatstaf achteraf, waaraan je het succes van je leven meet. Om die zelfontwikkeling tot stand te brengen is het van belang in een goede houding te staan. Het verzorgen van een houding, die past bij jezelf. Het is een proces van “Ken Uzelf”. Het aannemen van de juiste houding staat voor een individuele mensoriëntatie. 

Deconditioneren (Release Yourself) is in dit proces van essentieel belang. Het verleden onderwerpen aan een kritisch onderzoek is een belangrijke eerste stap. Biologische bepaaldheid, omgevingsfactoren, vaste waardepatronen worden onder de loep genomen. Dit proces is niet gemakkelijk. Het vraagt de moed van het even “niet weten” . Het gevolg is het bevrijden van het denken uit de kluisters van het bestaan. De bevrijding van het denken maakt dat uiteindelijk al het gedoe van je afvalt. 

Vrij denken (Liberal Thinking), de vervolgstap, is in feite de positieve invulling na het proces van deconditioneren, en behelst een zelfstandig proces van levens 

lang leren. Het begint niet met een opleiding. Het eindigt niet bij een beroep. Het is een creatief ontwikkelingsproces dat je steeds verder brengt. Het realiseren van dit proces is de zin van ons bestaan. Het vindt zijn realisatie niet alleen in een rol, een studie of beroep, maar omvat het hele leven. 

Wereld ontwerpen (Global Design) is de derde belangrijke stap. Global Design is een vanuit jezelf scheppen van een stukje wereld waarin verscheidenheid, anders zijn, als een groot goed wordt gezien. Ontwerpen voor de wereld heeft in essentie een dialogisch karakter. Liberal Thinking, het persoonlijke ontwerp, wordt in gesprek gebracht met de omgeving. Daaruit ontstaan, nieuwe belangrijke inzichten en producten. Het is een ambachtelijk proces waarin ontwerpen en uitvoeren voortdurend interacteren. 

De boogschieter spant zijn boog, schiet, raakt zijn doel. Het aandachtig onder houden van een levenslang proces van deconditioneren, vrij denken, en wereld ontwerpen, mondt uit in de juiste houding. Natuurlijke, normale, onbevangen processen krijgen de ruimte. Blokkades verdwijnen. Beperkte doeloriëntatie wordt integrale mensoriëntatie. De student zegt : ik ben mezelf (Be Me) en lever mijn bijdrage aan de werkelijkheid van morgen (Creating Tommorow). 

Werking 

De studenten van het Liberal Arts Tussenjaar ontwikkelen door deze specifieke interpretatie van Liberal arts & Sciences een natuurlijk vermogen tot leiderschap (nodig bij studie- en beroepskeuze) . Zelfrealisatie, door kordaat ondernemen, is het gevolg. De student volgt niet meer de gebaande paden, maar kiest een eigen constructieve en positieve weg naar geluk. Iedereen gaat daarbij zijn eigen weg. De een gaat voor de kennis (wetenschap), de ander voor de schoonheid (kunst), een derde voor de samenleving (onderwijs en ondernemers). 

Wat bindt is het gevoel te behoren tot een nieuwe creatieve klasse: mensen met een flexibele inzet van studie en werk die positief en productief leven en tegenslagen overwinnen.